Osmanlı paraları hakkında ilk bilgiler Sultan Orhan adına sikkelerinde yazı ile (726+3) tarihi belirtilmiştir. İlk tarih açık olarak Yıldırım Bayazıd ın akça ve mangırların da görülmektedir ki bu tarih culüs tarihi olan 792 dır. Ankara savaşı sonucuyla Yıldırım Bayazidin esir düşmesiyle Fetret devri başlamış olup, oğulları Emir Süleyman, Musa Mehmet ve Mustafa Çelebiler çeşitli tarihlerde para bastırmışlardır. Çelebi Mehmet in 816,821 ve 822 tarihlerinde bastırmış olup oğlu Murat II in 824,834,836 tarihlerinde bastırdığı bilinmektedir. Sonrasında Fatih Sultan Mehmet devrinde 848,855,865,885,886 tarihli akçelerin bastırıldığı bunun yanı sıra Bayezıt II. İstanbul da basılan tüm akçe ve altınlarına 886 tarihini koydurmuş, bakırlarında değişik bir tarih kullanmıştır. Yavuz Sultan Selim in gümüşlerinde sadece 918 tarihi, Kanuni Süleyman ın paralarında ise değişik tarihler görülmüş fakat Selim II. 974, Murat III. 982, Mehmet III. 1003, Ahmet I. 1012, Mustafa I. 1026, ve 1031, Osman II. 1027, Murat IV. 1032, İbrahim 1049, Mehmet IV. 1058, Süleyman II. 1099, Ahmet II. 1102 ve Mustafa II. 1106 culüs tarihleri konstantiniye de basılan paralarında devamlı olarak bulunmuştur.
Eski madeni paralarda bazen El Sultan yazılı kısmın son satırının altında ve bazen de sondan ikinci satırın İbn-i kelimesinin içinde gözükmeye başlayan anlamsız bir takım harf ve heceler bulunmakta idi bu anlamsız ibareler 1102 Ahmet II ve 1106 Mustafa II devrinde yoğunluktaydı lakin 1115 tarihinde Ahmet III. devrinde tüm gümüş ve altın madeni paraların isim ve tuğra olmayan yüzünde (El Sultan Bahreyn ve hakanı Bahreyn El Sultan İbni Sultan) ibaresinde alttan ikinci satırdaki ibni veya bin kelimesinin içine veya üstüne yerleştirmiştir. Bu düzen 1143 Mahmut I ve 1168 Osman III. devirlerinde de devam etmiştir. Madeni Paralar da culüs tarihini gösteren tarihten başka kaçınan culüs yılı olduğununda düzenli olarak gösterilmesine 1171 Mustafa III. , 1187 Abdülhamit I. 1203 Selim III ve 1222 Mustafa IV devirlerinde de devam etmiştir.
Madeni paralarda 1223 Mahmut II. tahta geçmesiyle, evvelce %60-70 arasında olan gümüş ayarı değişikliğe uğrayıp %46 ya düşürülmüştür, sonraları hicri 1245 yıllarına doğru gümüş ayarı daha düşürülerek %17 lere varmıştır. Hicri 1255 (1839) yıllarında Mahmut II. vefatı ile tahta geçen Abdülmecid I. in zamanında Tanzimat Fermanı ile girişilen yenilik hareketi Osmanlı paralarında da büyük yenilikler yapılarak büyük bir hamle yapılmıştır. En güzel günler sizlerin olması dileğiylen.
Araştırmacı Yazar
Volkan Yaşar BERBER