Batı burjuvacısı gittikçe daha da zenginleşebilmek için evveliyatından hedefledikleri sömürgelerini tanımak ve dağıtabilmek için aracılarına her türlü mali ve siyasi desteği yıllarca sağlamışlardır. Sahih kaynaklarca edindiğimiz 12 Şubat 1856 tarihli Times'in yorumu şu şekilde idi. ''Yabancıların toprak satın almalarının önündeki tüm engellerin kaldırılması ve sağlam bir mali sistemin, yollara ve limanlara yatırılan sermayenin emniyeti için güvencelerin oluşturulması, kısa zamanda büyük sonuçlar doğuran diplomatik çabaların bir sonucudur. Önümüzde zengin ve işlenmemiş bir ülke var. Batı'nın sermayesi bu ülkeye girebilir ve ona sahip olabilir. Bu nedenle, çabalarımızla zamanın lehine işlemesinden hoşnut olabiliriz.'' Hatta ki İngiltere'nin İstanbul Büyükelçisi Lord Stratford de Redeliffe, '' Türkiye anılarında reformun baş amaçlarından birinin ''reayayı (Hıristiyanları) Sultan'ın en özgür, en gözde uyrukları yapmak olduğunu'' kaydeder.

Orta ve Doğu coğrafyalarında geniş çalışmaları bulunan bir çok seyyahlardan, eğitimcilerden faydalanılmıştır. Constantinople kitabının yazarı H, Ermann Barth 1913 senesinde Osmanlı İmparatorluğu ile Avrupa devletleri arasında siyasi ilişki ve işbirliğinin yoğunlaştığı dönemde İstanbul'u, tarihi eserleri, insan tipleri ve gündelik hayatı ile yansıtan eserini hazırlamışlardır. Mamafih, Constantinople et la Mer Noire kitabının yazarı Françoıs Mery 1822 senesinde İstanbul'a gelerek Varna, Trabzon, Sinop'u dolaşarak Anıtlar, günlük yaşamın kesitleri, sokak köpekleri, hamaları, kentdeki yabancılar, kahveler, efsaneler, meddah ve karagöz gibi muhtelif bir çok şeyi kaleme almıştır.

Türkiye'yi ilk gezen kadın seyyahlardan, AJourney through the Crimea to Constantinople kitabının yazarı Lady Elizabeth Craven 15 Haziran ile 30 Ağustos 1786 tarihleri arasında Fransa, İtalya ve Rusya üzerinden Kırım'a ulaşmış oradanda İstanbul'a gelerek dönemin Türkiyesi'nin toplumsal ve siyasal tarihi için önemli bilgiler edinmiştir. Hatta ki zamane önemli The Beauties of Bosphorus kitabının yazarı Miss Julıa Pardoe 1838 yıllarında İstanbul ve çevresindeki tarihi yapıları ve şehir hayatındaki ilginç mekanları anlattığı gibi bu mekanları aslına son derece uygun olarak resimleyen Bartlett'in çizimleri esas alınarak basılmıştır.

Uzun uğraşlar ve araştırmalarım sonucu yukarıdaki sözü edilen şahısları bir dış analize tabii tuttum. Çeşitli kaynaklardan söz konusu yazarların kimliğini ve karakterlerini, kitaplarına ulaştım. Keşke yapmasaydım mı desem, sonuç bir felaket maalesef okudukça, deşifre ettikçe daha da derinlere inildiği kanısındayım.

Araştırmacı Yazar

Volkan Yaşar Berber