Moğol İmparatorluğu

                 Moğol kültürünün benimsenmesi, Moğollara bağlı olmayı, onu boyunduruğu altında bulunmayı gerektirdiği gibi yerel inançlarına saygıda serbestlik var idi. Moğol boylarının birleşerek Türklerden, İranlılardan, Moğollardan oluşan büyük bir derebeylik oluşturulmuştu. XIII. yy başında Büyük Moğolistan da konfederasyon dahilinde beş devlet Moğollar, Merkitler, Keraitler, Tatarlar ve Naymanlar tarafından yerleşke tutulmuştu. 1206 senesinde Cengiz Han (Timuçin) başkanlığında ilk büyük kurultay toplanarak 'İmparator' ilan edilerek Ahlaki ilkeleri, inanç serbestliği, posta teşkilatı oluşturulması gibi etikleri kabullenerek Cengiz Han'ın çevresinde kenetlenen Moğollar, Gök Tanrı'nın hanlarına verdiği görevi yüce bir ülkü olarak benimsediler.

                   Moğollar, savaşçı ve göçebe toplum olmasına rağmen zamanla yeni düzene adapte olarak Moğol ordusu eski göçebe imparatorluklara özgü silah, süvari taktikleri ve stratejilerini koruyarak humbaracı sınıfı oluşturarak kuşatma silahları ve mancınıklarla müstahkem surların ve kalelerin kolayca ele geçirilmesinde profesyonelleşmişlerdi. 1211'de Moğollar Doğu topraklarını  hedef alarak geniş çapta Çin'e saldırıya geçtiler. Savaşta çok acımsızca olabiliyorlardı. İşgal ettikleri yerleri yakıp yıkıp geride bir şey bırakmayıp para edecek esirleri köle olarak esir alıyorlardı. Çin, aralarında Jin İmparatorluğunun da bulunduğu üç devletçe paylaştırılarak 1215'de Pekin'i işgal ettiler. Orta Asya'daki zamane varolan en güçlü Müslüma Devleti Harizmşah İmparatorluğuna saldırarak (1213-1221) yok ederek peşine Afganistanı (1221-1222) yok ettiler.

              XIII. yy sonunda Moğollar çok geniş topraklara ve güce ulaştığı anda 1227'de Cengiz Han'ın ölmesiyle mirasçılarının çeşitli uluslara ayrılmış olmasına rağmen Ulu Han'ın oteritesine saygılı kalınarak Moğollar hakimiyetini sürdürebildiler. Cengiz Han'ın ölmeden evvel yerine atadığı üçüncü oğlu Ögedey Kağan, 1235'de Büyük Kurultay düzenleyerek Ortadoğu, Güney Çin, Kore, Batı ülkerine sefer kararı alınarak Büyük Okyanus kıyılarına kadar ilerlemişlerdi. Ögeday Kağan (1241) ölümüyle 1260'da yerine geçen Kubilay Han Uluslararası Hukuk ve Ticaret Hukukunda yeni düzen getirerek korumuş olup Güney Çin'i (1260-1294) fethetti. Kubilay Han Budizm'i seçerek Gök Tanrı'yı benimsemediğini göstererek diğer Moğol devletleri Rusya'daki Altınordu, İran'daki İlhanlı devleti ve Orta Asya'daki Çağatay ulusu İslamı kabul ederek şereflenmişlerdir. Cengiz Han soyundan gelenlerin özel haslar talp etmesiyle iç karışıklıklar, entrikalar başlamasıyla mamafih Dokuzuncu Han Ebu Said Bahadır Han'ın 1335'de ölmesiyle İlhanlılar dağıldı.  1380'de Rusların, Altınorduya saldırmalarıyla zayıflayarak peşine 1428'de bağımsızlığını kazanan Kırım Hanlığının Ruslarla birleşerek 1502'de Altınordu Hanlığını yok ettiler. Yeni bir adalet anlayışını dünyayı fethederek kurma hayalleri olan Moğollar azami üç yüz sene dayanabilmişlerdi.

[email protected]                                          

Araştırmacı Yazar

Volkan Yaşar BERBER

YORUM EKLE