Bir koleksiyoner koleksiyonuna koyacağı parçanın en temiz ve en nadir olmasını arzu eder. Bu durum para koleksiyonu yapanlar yani nümismatlat için de geçerlidir ve bir nümismat kendi koleksiyonuna mümkün olduğu kadar hiç kullanılmamış ya da çil paraları koymayı ister fakat bilhassa modern paraların haricinde bütün koleksiyonerlerin bunu sağlaması çok güç ve hatta olanaksızdır. Pek nadir bir parça olmasa bile çok temiz veya çil paranın değeri normal durumda olanlara göre daha fiyatlıdır. Eski koleksiyonerlerin fikirlerini almak ve yabancı lisanda yazılmış dergi ve mecmualardan faydalanmak suretiyle sınıflandırılmıştır.
1. Özel Baskı: Özel baskı paralar hem ilk tedavüle çıkışta ve hemde ilerideki el değiştirmelerde orjinal fiyatına göre daha fazladır. Darphaneler koleksiyonerlerin ilgisini çekmek için normal baskılarının haricinde özel baskı çıkarmaktadırlar.
2. Hiç kullanılmamış: Darphanede basıldığı gibi tedavül etmemiş paralar olup, koleksiyonerlerin gözdesidirler.
3. Silik : Aşırı kullanılmışlığından dolayı paranın yazı ve şekillerinin aşınmasıdır.
4. Normal: Kullanımına oranla paranın hertarafı aşınsada yazı ve şekilleri belirgindir.
5. Temiz : Para kullanılmış olup, ince ayrıntıları kaybolsada yazı ve şekilleri nettir.
6. Çok Temiz: Para az kullanılmış olup tırtıllı veya motifli ise kenarlarında aşınmalar görülür, yazı ve resimlerde aşınması olmayıp normal (orjinal) rengi haricinde mat şeklini almıştır.
7. Çil : Çok az kullanılmışlardır. Orjinalliğini koruyup çil çildir. Bazı belli belirsiz çizik ve aşınmalar olabilir.
Koleksiyonerler koleksiyonlarını tamamlamak için mecburen nisbeten aşınmış, kullanılmış paraları almak zorunda kalmaktadırlar. Para alışverişi veya takasının bir birime göre yapılması şarttır. Paranın madeni senesi üzerindeki yazılı kıymeti tarif edildiği takdirde başka bir parayı anlama hatası nisbeten azalacak, hemen hemen hiç olmayacaktır. Bazen paranın iki yüzünde farklı aşınma olabilir ki önce ön yüzünün, sonra da arka, yüzünün durumu belirtilir. Mesela, T/N ifadesinde paranın önyüzünün temiz, arka yüzünün normal olduğu anlaşılır. Bazen parada Delik (D) ve Kulplu (K) ifadelerinin kullanabiliriz. Halen heryıl özel basım paralar, Darphane Müdürlüğü tarafından seri halde özel muhafazası içinde yerli koleksiyonculara normal değerinin %40,50 fazlasıyla verilmektedir. Koleksiyoncuların her yıl yinelenen ve sürekliliği artarak cazibeliğini kazançlı hale getiren festivalleri ve mecmuaları takip etmeleri temennisiyle, en güzel günler sizlerin olsun.
Volkan Yaşar BERBER Araştırmacı Yazar
Saygılarımla;