Osmanlı İmparatorluğunda kağıt para ihracının ne şekilde yapılacağına dair imkan veren fermanın ardından 4 Şubat 1863'de Osmanlı Bankası kuruluşuna imkan vermiştir.
Osmanlı Bankasının ihraç edeceği kağıt para daha önce kaime adı altında hükümet tarafından çıkarılmış olan kağıt paranın aksine, karşılığı altın olarak her an talep edilebilecek banknotlardan oluşacaktı. Bu banknotların birden bankaya geri dönmesi halinde doğabilecek zorlukları önlemek amacıyla bankaya tedavüle çıkardığı meblağın ilk iki yarısını, sonrada üçte birini altın olarak daima hazır bulundurmak zorunda bırakılıyordu. Devlet Bankası olarak kurulmuş olan bu bankaya kağıt para ihracı konusunda bir tekel hakkı verilmiş olup bazı kesintilere rağmen bu tekelini Cumhuriyet yıllarına kadar korumuştur. Osmanlı Bankasının ticari ve mevduat faaliyetlerinin gelişmesiyle birlikte, banknotların gördüğü rağbet giderek artmıştır. 1895'te yaşanan krize rağmen, bu gelişme Birinci Dünya Savaşına kadar istikrarlı bir şekilde devam etmiştir. Böylece 1.500.000 lira sınırında tutulan ihraç hakkı 1908'de 2.000.000 liraya, 1914'te ise 4.000.000 liraya kadar çıkmıştı. Fakat bu son tedbirler savaşa girmeye hazırlanan Osmanlı Devletinin tedrici bir şekilde altın yerine kağıt para rejimine geçme isteğinden kaynaklanmaktaydı. Savaşın finansmanı için tekrar karşılıksız kağıt para basmaya başvurmak isteyen Osmanlı hükümeti bu amacı için Osmanlı Bankasını kullanmayı düşünmekteydi. İhraç hacmini 3.420.000 liraya kadar çıkaran banka ise bir noktadan sonra bunu uygun görmemiş olup hükümetin taleplerini reddetmiştir. Bu sebeple ertesi seneden itibaren hükümet kendi imkanları ile evrak-ı nakdiye adı altında kağıt para basımına başlamıştır. Bu son gelişme fiili olarak Osmanlı Bankasının banknot ihracının sonunu getirmişti. Bu durum 1947'de alınan kararla, bu banknotların banka tarafından altın karşılığında geri alınacağı bildirilmiş, banknotların imhasına başlanmıştı. Bu suretle 1863 yılında başlamış olan bankanın banknot ihraç faaliyeti hukuken ve fiilen son bulmuş oluyordu.
En güzel günler sizlerin olması temennisiyle.
Volkan Yaşar BERBER
Araştırmacı Yazar
2014-10-10 21:41 GMT+03:00 volkan berber <[email protected]>: