Kurtuluş savaşı döneminde İstanbul'un işgali sırasında Haydarizade İbrahim Efendi (1863-1933) Kuvay-i Milliye aleyhindeki fetvaya imza atmamak için dördüncü Damat Ferit Hükümetinde yer almamıştır. Damat Ferit Paşa, bu kabinesine istediği kadar Nazır bulabilmesine rağmen, Şeyhülislam bulmakta sıkıntı çekmiştir. Dini hayatta yüce yeri olması gereken Şeyhülislam makamını, kendilerine teklif edilenlerden, bu yere hakikaten layık olanlar istisnasız red etmişlerdir. 3 Nisan 1920'de kurulması gereken hükümet, bu sebepten iki gün gecikme ile 5 Nisan'da, Dürrizade Abdullah Efendi'nin bu görevi kabul etmesiyle teşkil edebilmiş. Hükümetin göreve başlamasıyla birlikte, İtilaf güçlerinin özellikle İngilizlerin baskısı ve desteğiyle Damat Ferit Paşa'nın en kanlı, en azılı tahrikleri de birbirini kovaladı.
Meclis-i Mebusan'ın 11 Nisan'da resmen kapatılması, Damat Ferit'in bu iktidarı zamanına rastlar. Mustafa Kemal Paşa ve Anadolu harekatı hakkındaki fetvaların çıkarılması da bu evrede hızlandı. Dürrizade Abdullah Efendi, ilk fetvasınıda 11 Nisan'da yayımladı. Kuvay-i Milliye, Şeyhülislam'ın kaleminde Kuva-yı Bağıye yani eşkiya kuvvetleri olarak tanımlanıyordu. Hükümet başkanı Damat Ferit Paşa, bu fetvaya dayanarak Mustafa Kemal Paşa ve ulusal harekat aleyhinde bir beyanname çıkarmışlardır. İstanbul'da da basılan gazetelerde de yayınlanan bu fetvalardan, çok miktarda Anadolu'nun her tarafına çeşitli vasıtalarla hatta İngiliz ve Yunan uçaklarıyla dağıtılmıştı. Bu arada İngiliz konsolosları, İngiliz torpidoları, Rum ve Ermeni teşkilatları ile Yunan kuvvetleri de fetva'nın dağıtımında görev aldılar.
Bu yıkıcı ve tahrip edici fetvalar ve Bab-ı Ali'nin beyannameleri ile aldatılan halk, yer yer vatan kurtarıcılarının önüne dikilmişti. Anadolu'nun muhtelif yerlerinde ayaklanmalar baş göstermişti. Türk Milli Mücadelesi için zor günler başlamış oluyordu. Böyle bir anda başta Ankara Müftüsü Mehmet Rıfat Efendi olmak üzere pek çok din bilgini vazifeye koştular. Anadolu'da sağ duyu ve vatansever ulemayı harekete geçirerek karşı fetvalar savaşına da tanık olunmuştur. Bu savaşta 152'yi aşkın Anadolu ulemasınca tasdik edilen Ankara Fetvası, Dürrizade Abdullah'ın imzasını taşıyan İstanbul Fetvası'na üstün gelmiştir. Vesselam Umut Sosyolojisinin uzantısında bir çok liderler, kahramanlar, kurtarıcılar doğmuştur. Milli Mücadele'ye karşı Halife Fetvası'nın aslen içeriği düşman devletler tarafından hazırlandığı, Mustafa Kemal'e karşı savaşanlar ölürse şehit mamafih Kurtuluş savaşına katılan herkes halifeye isyan suçlanmış olup bağımsızlıktan yana olanlar din düşmanı ilan edilmişlerdir.
Araştırmacı Yazar
Volkan Yaşar Berber