Osmanlı da Mostar'ın geçmiş evveliyatından bahsederek izah etmek gerekirse, Bosna sancağının güney batı köşesinde bulunan ve merkezi Mostar olan Hersek kıt'ası evvelce Bosna'ya tabii iken sonradan dukalık halinde ayrıldı ki XV. yz. ortalarında ve ihtiyar halinde gayrimeşru münasebetiyle dünyaya gelen büyük oğlu Vladisla ile bozuşmuş ve oğlu idareyi ele almış ((1466) idi. babası da memleketi terke mecbur olup Osmanlı hükümdarı II. Mehmed'den yardım istemiş ve küçük oğlunu da rehin olarak Osmanlı sarayına göndermişti. Osmanlı kuvvetleri Kosariç'e yardım için Hersek'e geldiği zaman, yani 1467'de Kosariç ölmüştü. Türk kuvvetleri karşısında memleketi terk etmeye mecbur olan Kosariç'in büyük oğlu Ladislas evvela Venediğ'e ve oradan da Macaristan'a geçerek burada ölmüştü. Bunun üzerine Hersek'in bir kısmı alınarak buraya Hamza bey tayin edilmiştir. Kosariç'in ortanca oğlu Vlatko kendisine bırakılan Volaha ve Kastelnova'da bir müddet tutunmuş ve sonra buraları da Osmanlılara geçerek Hersek sancağı teşkil edilmiştir. İsterfan Kosariç'in küçük oğlu olup Osmanlı sarayına rehin olarak gönderilen çocuk, Türk terbiyesi üzerine yetiştirilip beylerbeyi, vezir ve beş defa vezir-i azam olmuştur. Osmanlı tarihlerinde Hersek zade Ahmed Paşa, vesikalarda ''Ahmed Hersegoviç'' diye adı geçen ve 1516'da ölen bu büyük devlet adamı değerli hizmetleriyle meşhurdur.

               1557 senesinde Kanuni Sultan Süleyman'a zamane 20 haneli hıristiyan halkından oluşan eşrafı ulaşır ve kendilerinden bir köprü isterler ki Sultan derhal Koca Sinan'ı huzuruna çağırtarak ''Ey koca mimar..! Batı'da gittiğimiz en uç diyarımız Mostar'a öyle bir köprü yaptırasın ki, bugüne kadar eşi benzeri görülmeye, bakan gözü, gönlü fethede, Osman'ın adını hatırlata, yaşata..!'' der. Koca Mimar ''Emriniz başım üzere, Hünkarım..!'' diyerek çırağı Mimar Hayrettin'e bu görevi verir. Mostar köprüsü 30 metre uzunluğunda, 24 metre yüksekliğinde,4 metre genişliğinde ve 456 kalıp taş kullanılmış olup döneminin en gelişmiş, en gözdelerinden tasvir edilerek hoşgörü ve tevazuu emsalini almıştır. Lakin, 1878 yılı ortalarında Avusturya-Macaristan ordusu tarafından işgal edilen Mostar, Birinci Dünya Savaşı sonuna değin bu ülkenin yönetiminde kaldı; 1920’de imzalanan Saint Germain Antlaşması ile Sırp-Hırvat Sloven Krallığı’na bağlandı. 1946’da Yugoslavya’nın altı halk cumhuriyetinden biri oldu. Sonrasında 1993 senesinde köprü, Hırvat topçuları tarafından yıkıldıysa da Köprü aslına uygun inşası Unesco ve Dünya Bankası desteğiyle, 1997 yılında su altından asli taşları çıkartılarak bir Türk firmasının sponsorluğunda yeniden inşasına imkan verilmiştir.

[email protected]                               

Araştırmacı Yazar

Volkan Yaşar Berber