Tarihte Hitit-Gasgas kavimleri arasındaki mücadeleyi bir yerlerden okumuşsunuzdur.

Sinop ile Ordu arasındaki alanda yaşayan yarı-göçebe özellik taşıyan Gasgaslar sürekli olarak Hititlerle mücadele etmişlerdir.

Hitit kentlerini yağmalamışlardır.

Hititlerin amansız düşmanı olmuşlardır.

Gerze ile ilgili kaynaklarda bu kentin M.Ö.1400’lerde Gasgaslar tarafından kurulan bir köy olduğu yazmaktadır.

Böyle bir köy var mıdır?

Olması mümkün değildir.?

Çünkü göçebelerin kent kurduğuna henüz hiçbir yerde rastlanmamıştır.

O halde Gerze Gasgasların kurduğu bir köydür iddiası boş bir iddiadır.

Ama bilinen bir gerçek varsa o da Zonguldak’ın Devrek ilçesine bağlı Gerze adlı bir köyde “Gaşka Kayalıkları” diye anılan bir mevkiin olduğudur….

Bu durum gerçekten araştırılmaya değer ilginç bir husustur.

****

Gerze adlı çalışmada yer alan bazı hususlara burada ana hatları ile değinmek istiyorum.

Bu hususlardan belki en önemlisi Gerze’nin bir deniz kasabası olmasıdır.

Gerze tarım değil deniz kültürünün hayat verdiği bir yerleşim yeridir.

Gerze’nin bilinen antik tarihi erken Hitit dönemi ile başlar.M.Ö 1800’ler den sonra, bunu Helen ,Helenistik Krallıklar(Pont Krallığı)ve Roma dönemi izler. Son olarak Gerze’de eski mezarlık denilen yerde Cinli Değirmen mevkiinde 2015 Ağustos’un da yapılan kurtarma kazısında Roma dönemine ait 1.yüzyıla ait soylu mezarı(ikinci odası çökmüş durumda)koruma altına alınmıştır.

Daha sonra Bizans, Selçuklular(..İzzettin Keykavus)1214 Sinop’un alınması)Beylikler ve Osmanlılar’ın egemenliğinde tarihsel sürecin gerçekleştiğini görmekteyiz.

Anadolu’da bulunan hangi siyasi güç/devlet deniz ticaretine önem vermişse o zaman Gerze’nin yüzü gülmüştür.

Bu anlamda Osmanlılara kadar Gerze canlı bir yerleşim yeri idi.

Deniz yoluyla gelen ve gidenin haddi hesabı yoktu.

Ancak Fatih’in Sinop’u fethetmesiyle başlayan süreçte 1461’lerden sonra durum değişmiş ve Gerze durgunlaşmaya başlamıştır.

Şimdi burada demografik bazı rakam sunmak istiyorum:

Osmanlı Devletinde bilindiği üzere ilk tahriri(klasik anlamda nüfusu sayımı)1487 tarihlidir. II.Bayezit dönemine aittir. Daha sonraki tahrirler Kanuni Sultan Süleyman (1530) ve III.Murad (1582)döneminde gerçekleştirilmiştir.

Gerze bu anlamda 1487 tahririnde;175 hane,1530 tahririnde;167 hane ve son olarak da 1582 tahririnde 247 hanedir.

Bu yıllarda nüfusu 700-800 kişi olarak düşünmekte yarar vardır.

Anadolu’nun kuzeyinde nüfus azalırken güneyinde nüfus büyük bir artış görülmüştür.

Batılılara tanınmaya başlanan kapitülasyonlar Akdeniz dünyasına canlılık getirince,ipek ticaret yolu eskisi gibi önem arz etmeyince birdenbire devran dönüvermiştir.

19.yüzyılda 1836’da W.J.Hamilton,Gerze 25’i Rum olmak üzere hane sayısı 240 civarındadır.

125-130 civarında Rum yaşarken 950-1000 civarında Müslüman’ın Gerze’de yaşadığını düşünmek doğru olacaktır.

Nüfus 350 yılda 400 civarında artmıştır.

Bu durum Gerze dinamiklerinin ne kadar yavaş gelişme gösterdiğinin güçlü bir kanıtıdır.

Neden böyle olmuştur.?

Çünkü Selçuklu ve beylikler döneminden kalma canlı deniz ticareti olayı sönükleşmiştir.

Sadece Gerze değil bu durumdan elbette Sinop’ta nasibini almıştır.

Sinop’ta iktisadi bakımdan gerilemeye başlamıştır.

****

Gerze’nin ekonomik bakımdan yeniden canlanışı 19.yüzyılın ikinci yarısından itibarendir.

Bu canlanışta merkezi otoritenin zayıflamasının ortaya çıkardığı denetimsizliğin büyük bir rolü vardır.

Özellikle devletin borçlarına karşılık Avrupalıların,1881’de alacaklara mahsuben önemli gelir kaynaklarına el koyması ülkede buna tepki olmak üzere kaçakçılığı yaygınlaştırmıştır.

Unesco tarafından Dünya miras listesine alınmış ünlü evleriyle meşhur Safranbolu, bunu 19.yüzyılın ikinci yarısında Rusya, Fransa ve Avusturya ile yaptığı kaçak ticarete borçludur….

Çünkü bu durum Anadolu insanını yeni arayışlara itmiştir.

Netice itibarıyla 1869’da Gerze’nin nahiye olması

1881’de belediye teşkilatının kurulması

14 Mayıs 1914 tarihinde ilçe olması rastlantı değildir.

1889 tarihinde Gerze’de çalışan kamu görevlerinin sayısındaki artış Vilayet Salnamesinden izlenebilmektedir. Rüsumat memurlarından tutunda İskele ondalık memuruna kadar ondan süvari korucu, sandık eminine kadar farklı görevleri ifa eden memurların çalışması mekandaki canlılığın güçlü kanıtlarını oluşturmaktadır.

1885 tarihinde Gerze’nin köşk mevkiinden itibaren üçte ikisinin yanmasına karşın 1911’de Yakup Ağa ,deniz kenarında 1956 yangınında yanan Yakup Ağa konağından daha görkemli Hacı Mustafa Efendi (Baydur)konağı gibi görkemli konakların yapılabilmiş olması ne ile açıklanabilir….

Serbest ticaret ortamıyla…

Deniz ticaretiyle….

Gerzeliler; Rusya, Bulgaristan, Mısır ve hatta İtalya ile bile bu dönemde ticaret yapmıştır.

Hacı kadın tavuklarına ait yumurtalar II.Abdülhamit döneminde Yıldız Sarayının gözdeleri olmuştur.

Uzun zamana kadar İstanbul yumurta ihtiyacını Gerze’den temin etme yoluna gitmiştir.

Gerze Gündem Haber